Firmie szklarskiej Rautis z Poniklá w Karkonoszach udało się teraz wpisać na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, produkując ozdoby świąteczne z dmuchanych szklanych koralików.
Fot. mat. pras. Liberecki Kraj
Wpis na listę UNESCO nastąpił w 2020 roku. Nad nominacją, a następnie jej uzupełnieniem pracował zespół składający się z pracowników Muzeum Czeskiego Raju w Turnovie, Ministerstwa Kultury Republiki Czeskiej i Narodowego Instytutu Kultury Ludowej w Strážnicach. „Musieliśmy ocenić, opisać i podkreślić, co sprawia, że ten składnik wartości niematerialnych jest wyjątkowy i to wyjątkowy w kontekście globalnym. Było to trudne, ale jednocześnie bardzo interesujące. Już po raz drugi pracownicy naszego muzeum uczestniczyli w procesowaniu dokumentów do nominacji UNESCO. Pierwsza nominacja, Geopark Český ráj, została zatwierdzona w 2015 roku, w tym przypadku była ona bardziej skomplikowana” – wskazała Vladimíra Jakouběová, dyrektor Muzeum Czeskiego Raju w Turnovie.
Złożony w 2017 roku wniosek o rejestrację ozdób choinkowych z Poniklé przeszedł ocenę rok później, jednak na prośbę komisarzy konieczne było uzupełnienie go o pewne informacje doprecyzowujące. „Ponieważ komitet międzyrządowy UNESCO spotyka się raz na dwa lata, na wynik oceny czekaliśmy aż do grudnia tego roku (2020 - Red.). Ale zdecydowanie było warto. Dla Rautisa z Poniklé jest to ogromna nagroda i uznanie. Również nasze muzeum uważa to za ogromny sukces i docenienie naszej pracy zawodowej. Cieszymy się, że odnieśliśmy sukces, zdobywając nominację w światowym konkursie” – powiedziała wówczas Jakouběová.
Tradycja ludowego wyrobu ozdób bożonarodzeniowych z paciorków szklanych, w której specjalizuje się firma Rautis w Poniklá i która od 2015 roku jest wpisana na Listę Wartości Niematerialnych Tradycyjnej Kultury Ludowej Kraju Libereckiego oraz na Krajową Listę Wartości Republiki Czeskiej. Ozdoby świąteczne wykonane z dmuchanych koralików są proste, ale dość wyjątkowe.
Tradycja ich wytwarzania związana jest z modą ozdabiania choinek w Europie końca XIX wieku. W tym czasie hutnicy szkła z Gór Izerskich i Podkarkonoszy, którzy w domu wyrabiali dmuchane perły dla przemysłu jubilerskiego, zaczęli dla siebie wyrabiać ozdoby z drutów i resztek dmuchanych pereł, którymi ozdabiali swoje choinki.
Wzrosła popularność miniaturowych koralikowych wózków, lokomotyw, gwiazdek i pająków, dlatego bardzo szybko zaczęto produkować masowo ozdoby. W latach trzydziestych firmy zajmujące się ich produkcją eksportowały je na cały świat. Dzieje się tak do dziś dzięki firmie Rautis małżonków Kulhavy w Poniklé.
Na początku XXI wieku udało jej się uratować działalność manufaktury, która jako jedyna na świecie wykorzystuje tradycyjne metody technologiczne do produkcji ozdób identycznych z tymi, które ponad sto lat temu wykonywali w domu szklarze. Do oryginalnych wzorów dodano kilka nowych, których twórcy zawsze reagowali na środowisko, w którym żyli i otaczające ich przedmioty. Oprócz klasycznych motywów bożonarodzeniowych w postaci gwiazd i dzwonków, wzornik Rautis, który zawiera prawie 20 000 rodzajów ozdób bożonarodzeniowych, zawiera także motywy aniołów, samochodzików, samolotów, lalek i wiele innych.
Oryginalny proces ich produkcji został zachowany. W warsztatach manufaktury Ponikel, tak jak ponad sto lat temu, powstają półprodukty i wzory ozdób, które następnie robotnicy domowi w okolicznych chałupach montują z drutu i dmuchanych pereł. Gotowe produkty trafiają następnie do klientów czeskich i zagranicznych.
Na podstawie: Liberecki Kraj
