5 marca 1945 roku, w samym sercu Gór Izerskich, rozegrał się dramat, który przez dziesięciolecia pozostawał w cieniu wielkiej historii. W pobliżu czeskiej miejscowości Víska, położonej niedaleko polskiej Bogatyni, rozbił się amerykański bombowiec B-17G „Latająca Forteca”, kończąc swoją misję tragiczną katastrofą. Z siedmioosobowej załogi dowodzonej przez pilota Ralpha Wade’a Kittle’a zginął strzelec Robert Hoyt Warren. Była to jedna z ostatnich strat amerykańskich sił powietrznych na terenie dzisiejszych Czech.
Pomnik upamiętniający wydarzenie, fot. archiwum bogatynia.info.pl
Do dziś nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, co doprowadziło do wypadku: ostrzał niemieckiej obrony przeciwlotniczej, usterka techniczna czy fatalne warunki pogodowe nad Ziemią Frydlancką? To właśnie nad tymi kwestiami pochyla się najnowsza publikacja historyka Michala Plavca, zatytułowana „Oblačno, místy bomby” („Pochmurno, miejscami bomby”), wydana w języku czeskim z okazji 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej.
Książka nie tylko rekonstruuje okoliczności katastrofy z marca 1945 roku, ale także szeroko opisuje działalność lotniczą nad północnymi Czechami w ostatnich latach wojny. Czytelnik znajdzie w niej opowieści o alianckich i niemieckich operacjach powietrznych, a także o działaniach lotnictwa Armii Czerwonej. Plavec sięga głęboko w przeszłość – przybliża m.in. historię libereckiego Patrolu Lotniczego pod dowództwem Josefa Jaškego w czasach Pierwszej Republiki, transporty lotnicze z lotniska Růžodol oraz relacje o sterowcach i balonach pojawiających się nad regionem Liberca.
Publikacja zawiera również skróconą historię samej miejscowości Víska do roku 1945, w tym dramatyczne wydarzenia z okresu okupacji hitlerowskiej, kiedy to obszar Liberca został zajęty przez Niemcy w październiku 1938 roku.
Z okazji premiery książki odbędzie się specjalne wydarzenie – wykład i uroczysty chrzest publikacji w domu kultury we Vísce, w piątek 16 maja o godz. 18:00. Sam autor, Michal Plavec, zaprezentował nie tylko historię katastrofy bombowca, lecz także inne nieznane lub zapomniane epizody związane z II wojną światową i regionem Gór Izerskich.
To wydarzenie, które miało miejsce zaledwie kilka kilometrów od granicy z Polską i Bogatynią, przypomina o tym, jak bardzo skomplikowane i wielowarstwowe były wydarzenia kończące II wojnę światową w naszym regionie. Do tych tematów – również z perspektywy polskiej – będziemy jeszcze wracać w kolejnych artykułach.
Historia czeka, by ją odkryć na nowo – nie tylko na kartach książek, ale i w naszym najbliższym otoczeniu.